مقدمه گردآورندگان

تصور کنید که تمام نوزده نظریه پردازی که در این کتاب به آنها پرداخته ایم، در یک دوره تاریخی زندگی می کنند و همگی قصد دارند که در یک فستیوال تئاتر معتبر شرکت کنند و بهترین نمایش خود را در آنجا به صحنه ببرند. ناگفته پیداست که رقابت سنگینی میان آن ها اتفاق خواهد افتاد. حال فرض کنید شخصی که به تازگی قصد دارد فعالیت تئاتری خود را آغاز کند تصمیم می گیرد روند فعالیت های این نوزده تن را دنبال کند تا بلکه فرمولی بیابد که بتواند توسط آن فرمول تئاتری حرفه ای را در شهر خود به صحنه ببرد و اسم و رسمی برای خود به دست بیاورد. در این داستان او را (آماتور) نام گذاری کرده ایم. در همان زمان شخص دیگری وجود دارد که ما در این داستان او را (دانا) می نامیم و به نظر می رسد فردی نکته بین و عاقل است. پس شخصیت های داستان ما نوزده نظریه پرداز، آماتور و دانا هستند. برویم سراغ فستیوال. تمام آن هجده نظریه پرداز کار خود را آغاز می کنند و اجراهای خود را در موقع مقرر به روی صحنه می برند. تمام آنها کار خود را به نحو احسنت انجام داده اند و مورد ستایش قرار می گیرند ولی اتفاقی رخ می دهد. میان آن هجده تن اختلافاتی پیش می آید؛ هر کدام از آن ها روشی را که در آماده کردن تئاترشان استفاده کرده اند را در بوق و کرنا می کنند و آن را بهترین روش و فرمول معرفی می نمایند؛ برای نمونه مباحثه ای میان اِستِلا آدلِر و لی استراسبرِگ در میان جمعی از حضار کنجکاو در آن مکان به صورت زیر رخ می دهد:

استلا آدلر: سیستم من از روش لی استراسبرگ بهتر است.

لی استراسبرگ: سیستم من بهتر است نه سیستم استلا آدلر.

آماتور که در میان آن جمع ایستاده است و مباحثۀ میان آن دو را می بیند با خود می گوید: برای ساخت تئاترم از سیستم کدام یک از آن ها استفاده کنم؟ فرمول کدام یک از آنها بهتر است؟.

دانا که در حال کشیدن پیپ است و در نزدیکی او ایستاده، گفته های او را می شنود و می گوید: از هیچکدام.

آماتور: از هیچکدام؟!!

دانا: کمی دقت کن. به گفته های آنها خوب و دقیق گوش کن. استلا آدلر می گوید که بازیگر نباید احساسات خود واقعی اش را استفاده کند و باید احساسات کاراکتر را به نمایش بگذارد و به همین دلیل با لی استراسبرگ که از احساسات واقعی بازیگر بهره می برد بگو مگو می کند؛ اما خودش در کتاب خودش گفتۀ خودش را نقض می کند و می گوید اگر بازیگر از دریاچه ای که در متن نام برده شده، احساساتی نمی شود، می تواند دریاچۀ خودش را جایگزین کند و اسم آن را جانشین سازی می گذارد!!!

آماتور: یعنی چه؟!!

دانا: مثال دیگری می زنم تا متوجه شوی ولی ابتدا برویم سمت دیگری، آنجا که استانیسلاوسکی و جوزف چایکین در حال بحث و مجادله اند. هر دو به سمت دیگری از آن مکان می روند؛ آنجا که جمعی از حضار استانیسلاوسکی و چایکین را که در حال بحث و جدل هستند دوره کرده اند.

استانیسلاوسکی: من برای آماده کردن تئاترم «دیواری فرضی» را در نظر گرفتم و از بازیگرانم خواستم که تمرکزشان را روی صحنه قرار دهند نه آن سوی صحنه و تصور کنند اصلاً تماشاچی ای وجود ندارد و این روش بهترین روش و سیستم است.

چایکین: من برای آماده کردن نقش گالی گی دیوار چهارم را در نظر نگرفتم و از حضور تماشاچی برای آماده کردن نقشم استفاده کردم و موفق شدم نقشم را به بهترین شکل و باورپذیرترین صورت ممکن به اجرا بگذارم؛ پس روش و سیستم من بهترین روش و سیستم است.

آماتور خطاب به دانا می گوید: حالا واقعاً کدام یک از این دو نفر درست می گویند؟! دیوار چهارم باشد یا نباشد؟! کدام سیستم بهتر است؟!

دانا: هیچ فرمول و روش خاص و منحصر به فردی وجود ندارد. هر روش و فرمولی می تواند درست یا غلط باشد و بستگی به شخص و تئاتر و شرایط دارد. برای نمونه آقای استانیسلاوسکی پیش از این در یک کلاس درس در حال بحث و جدل با میخائیل چخوف بود. جریان از این قرار بود که چخوف اجرای بسیار خوبی را در کلاس تقدیم استادش استانیسلاوسکی کرده بود و استاد بسیار از آن خشنود شده بود و به دیگر شاگردانش پز داده که چخوف توسط روش من این اجرای خوب را داشته است و چخوف هم در آن کلاس چیزی نگفته ولی بعد از مدتی به استاد خود گفته که از روش دیگری به آن اجرای درخشان رسیده است و این گفته، استادش را سخت عصبانی کرده بود.

آماتور: پس من چطوری یک تئاتر درجه یک بسازم؟! چطوری بازیگرانم به بهترین شکل بازی کنند؟! چطوری توی شهرم اسم و رسمی پیدا کنم؟!

دانا: زمانی که شروع کردی به ساختن تئاتر خود، روش ساخت آن تئاتر را خواهی یافت؛ ولی اگر هم نیافتی ناامید نشو و ادامه بده و اگر هم از روش یکی از این اساتید استفاده کردی بدان که تنها یک اتفاق بوده است و هر نمایش روش خاص خود را دارد نه یک سیستم از پیش تعیین شده.

پایان داستان

و اما پیام اخلاقی این داستان

هیچ روش یا فرمول خاصی وجود ندارد؛ تنها خواستۀ شما به عنوان کسی که می خواهد یک تئاتر قابل قبول یا بازی قابل قبول ارائه دهد اهمیت دارد و در این مسیر از هر روشی ممکن است استفاده کنید. ممکن است از روش هایی استفاده کنید که هیچ کس آن را مکتوب نکرده است و این امر یک حقیقت بدیهی و مسلم است چرا که تئاتری که شما می خواهید بسازید یا می خواهید در آن بازی کنید کاملاً منحصر به فرد و یگانه است؛ همانطور که شما منحصر به فرد و یگانه هستید و به اندازه هر شخص منحصر به فرد و یگانه، هزاران روش جورواجور برای ساخت تئاتر و بازی در آن وجود دارد. پس این کتاب را بخوانید نه برای اینکه فرمولی را کشف کنید بلکه به این دلیل بخوانید چون خواندن الهام بخش است و ذهن را پرورش می دهد، بخوانید چون می خواهید در کنکور رتبه بیاورید، بخوانید چون می خواهید در مورد این نظریه پردازان مقاله ای بنویسید، یا بخوانید چون کتاب خواندن را دوست دارید؛ ولی این را فراموش نکنید که به ازای هر فردی، هر نقشی، هر تئاتری یا هر فیلمی روش خاصی یا روش های خاص و منحصر به فردی وجود دارد که شما باید آن ها را کشف کنید و این کار نیاز به جسارت و تجربه کردن دارد. پس روش خاص خودتان را بیافرینید و این جمله از استانیسلاوسکی شاید مهمترین و پرتناقض ترین کشفی بود که او پس از پنجاه سال فعالیت تئاتری مستمر و خستگی ناپذیر برای ابداع یک سیستم و فرمول جهانی، ثابت و همیشگی به آن دست یافت!!!

بر همین اساس مطالبی که در نوزده بخش کتاب خواهید خواند به روش های هر یک از آنها در ساخت تئاترشان پرداخته است و مخصوص خود آنهاست…پس از آنها تقلید نکنید.